psychotherapies

 

Στη συντριπτική πλειοψηφία των ανδρών και σε μεγάλο ποσοστό των γυναικών ο αυνανισμός παραμένει ως σεξουαλική έκφραση μετά το πέρας της εφηβείας και καθ' όλη την ενήλικη ζωή, αποτελεί συνιστώσα της ενιαίας σεξουαλικής συμπεριφοράς και συγκροτείται πάνω σε φαντασιωσικές επιλογές προσώπων, σεναρίων και εικόνων με στόχο την οργασμική εκτόνωση για τη λήψη ευχαρίστησης. Η συχνότητα, το πλαίσιο καθώς και οι τρόποι αυνανισμού ποικίλουν και μπορούμε να διαφοροποιήσουμε σε προσαρμοστικές συμπεριφορές που υποστηρίζουν την υγιή σεξουαλικότητα αλλά και σε δυσπροσαρμοστικές που την υποδαυλίζουν, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που ο αυνανισμός είναι ο κοινός παρονομαστής στις ποικίλες εκφράσεις των ψυχοσεξουαλικών διαταραχών. Ας δούμε αυτές τις διαφοροποιήσεις.

​

Απαγόρευση. Αρκετοί άνθρωποι έχουν από πολύ ευαίσθητη ηλικία γαλουχηθεί με απόψεις περί αμαρτίας, νοσηρότητας και ντροπής γύρω από το θέμα του αυνανισμού με αποτέλεσμα είτε -σπανιότερα- να απέχουν από αυνανιστικές συμπεριφορές ή -συνήθως- να αυνανίζονται υπό συνθήκες άγχους και φόβου βιώνοντας ουσιαστικά τον επαγώμενο οργασμό ως εκτόνωση μάλλον παρά ως ηδονή. Συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις οι ενοχικές σκέψεις και τα συνοδά συναισθήματα πριν, κατά τη διάρκεια και κυρίως μετά τον αυνανισμό είναι κατακλυσμιαία και επιφέρουν μαζικό άγχος και έντονη δυσθυμία μέσα σε ένα φαύλο κύκλο αναζωπύρωσης των παιδικών φόβων. Δεν είναι επίσης σπάνιο στο πλαίσιο θεραπείας ψυχοσεξουαλικών διαταραχών αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών το ιστορικό να αποκαλύπτει την εσωτερικευμένη ψυχικά παρουσία τέτοιων αντιλήψεων και σκέψεων γύρω από τον αυνανισμό. Χρειάζεται ωστόσο η εξειδικευμένη αξιολόγηση ώστε να αναδειχθεί η όποια αιτιοπαθογένεια.

 

Συχνότητα. Οι περισσότεροι όμως άνθρωποι σήμερα αποδέχονται τη "φυσιολογική" φύση του αυνανισμού ως έκφραση υγιούς σεξουαλικότητας είτε όσον αφορά στον εαυτό τους είτε ως γονείς παιδιών στην εφηβεία και ο συνηθέστερος προβληματισμός κινείται γύρω από τη συχνότητα επιτέλεσής του. Ποια πρέπει να είναι η "κανονική", η "υγιής" συχνότητα του αυνανισμού; Δεν υπάρχει καθολική απάντηση καθώς είναι κάτι που εξαρτάται από τον κάθε άνθρωπο, όπως και πολλές άλλες συμπεριφορές. Ένα βασικό κριτήριο είναι το εάν και κατά πόσο ο αυνανισμός περιορίζει την καθημερινή λειτουργικότητα είτε αυτό βιώνεται προβληματικά από το ίδιο το άτομο είτε όχι αλλά παρατηρείται ως πρόβλημα από το οικείο περιβάλλον. Όταν με άλλα λόγια ο αυνανισμός γίνεται καταναγκαστική συμπεριφορά που περιορίζει την κοινωνική ή τη συντροφική ζωή ή συμπιέζει τον χρόνο για άλλες δραστηριότητες ή προκαλεί προβλήματα με την εργασία ή άλλες υποχρεώσεις ή επιφέρει τραυματισμούς στη γεννητική περιοχή, τότε πρόκειται για παθολογικοποιημένη συμπεριφορά που χρήζει παρέμβασης από ειδικό ψυχικής υγείας.

​

Διαταραχές. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η υπερβολικά συχνή αυνανιστική συμπεριφορά σε πλαίσιο σεξουαλικής εξάρτησης (sex addiction), μίας ψυχοσεξουαλικής διαταραχής που εκτός του καταναγκαστικού αυνανισμού περιλαμβάνει την παρορμητική παρακολούθηση αλλά και την εμμονική συλλογή πορνογραφικού υλικού, τις παράλληλες σεξουαλικές σχέσεις -αδιακρίτως με σταθερούς αλλά και ευκαιριακούς συντρόφους- και γενικά την ιδιαιτέρως αυξημένη σεξουαλικότητα, όπως κι αν μπορεί αυτή να εκφραστεί. Παρομοίως, ο αυνανισμός απαντάται ως κοινός υποκείμενος μηχανισμός σεξουαλικής διέγερσης και εκτόνωσης στο κλινικό φάσμα των παραφιλιών, όπως της ηδονοβλεψίας, της επιδειξιμανίας, του σαδισμού και μαζοχισμού καθώς και διαφόρων μορφών φετιχισμού, αποτελώντας σε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις τον μοναδικό επαρκή τρόπο σεξουαλικής πρακτικής.

​

Στύση. Παρότι ο αυνανισμός δεν συνδέεται αιτιοπαθογενετικά με τη στυτική διαταραχή στους άνδρες, η συχνή επιτέλεσή του σε πλαίσιο παρακολούθησης πορνογραφικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε δύσκολη ή και σε ανεπαρκή στύση κατά τη συντροφική σεξουαλική επαφή ακριβώς λόγω της επανειλημμένης έκθεσης σε τέτοιες συνθήκες υπερδιέγερσης παράλληλα με την απουσία δυνατότητας να βιωθεί κάτι αντίστοιχο με τον ή τη σύντροφο. Παρομοίως, τυχόν ιδιαίτερες προτιμήσεις στον τρόπο επιτέλεσης του αυνανισμού (π.χ. σε πρηνή θέση ή με δυνατές κινήσεις ή με ιδιαίτερο άγγιγμα ή τεχνική) μπορεί να έχει από καθόλου έως όμως μεγάλη επίδραση στην εκδήλωση ψυχοσεξουαλικών διαταραχών, όπως στη στύση, το χρόνο εκσπερμάτισης ή την έκφραση σεξουαλικής επιθυμίας. Το εάν και κατά πόσο όμως η εκάστοτε αυνανιστική συμπεριφορά είναι προβληματική και συνιστά πλαίσιο αιτιοπαθογένειας καλό είναι να το αξιολογεί και να το κρίνει κάποιος εξειδικευμένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας.

 

Ζευγάρι. Η παρουσία του αυνανισμού ως σεξουαλικής έκφρασης εντός της συντροφικής σχέσης συνήθως αντιμετωπίζεται είτε ως μία ανταγωνιστική συμπεριφορά που αφαιρεί κάτι από τη σχέση ή δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτή είτε ως μία συμπληρωματική συμπεριφορά προκειμένου το ζευγάρι να αυξήσει και να βελτιώσει το σεξ. Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται και για τα δύο και η κύρια παράμετρος που καθορίζει τον βαθμό που συμβαίνει το καθένα δεν είναι τόσο η συχνότητα της σεξουαλικής επαφής αλλά μάλλον ο βαθμός της σεξουαλικής ικανοποίησης από τη σχέση. Πιο αναλυτικά, όταν αναφέρεται σεξουαλική ικανοποίηση από τη συντροφική σχέση οι γυναίκες τείνουν προς μία συμπληρωματική θεώρηση του αυνανισμού στη σεξουαλική τους ζωή ενώ από την πλευρά τους οι άνδρες αναφέρουν μείωση ή εν πάσει περιπτώσει μη αύξηση της αυνανιστικής συμπεριφοράς. Όταν δεν αναφέρεται σεξουαλική ικανοποίηση από τη συντροφική σχέση, οι γυναίκες τείνουν να υποβαθμίζουν και τη σημασία του αυνανισμού, αντίθετα με τους άνδρες που αυξάνουν τη συχνότητά του σε μία προσπάθεια υπεραναπλήρωσης της χαμένης σεξουαλικής ικανοποίησης ανεξάρτητα από τη συχνότητα των επαφών με την ή τον σύντροφο. Από την άλλη πλευρά, ο αμοιβαίος αυνανισμός ως πρακτική στη σεξουαλική ζωή του ζεύγους μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμος στη γνωριμία του σώματος του ενός συντρόφου από τον άλλον και κατά συνέπεια στην αύξηση της σεξουαλικής ικανοποίησης εντός της συντροφικής σχέσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι αποτελεί σημαντικό βήμα στην εφαρμογή της σεξολογικής τεχνικής του αισθητηριακού εστιασμού σε ζευγάρια με σχετικές δυσκολίες.

​

Ο αυνανισμός λοιπόν ως συμπεριφορά εντός των ως άνω αναφερόμενων ορίων πρόκειται για μία υγιή σεξουαλική έκφραση με οφέλη τόσο σε ατομικό όσο και σε επίπεδο συντροφικής σχέσης. Εξυπηρετεί τη σεξουαλική ικανοποίηση, την εκτόνωση της ψυχικής πίεσης, καθώς και τη γνωριμία με το σώμα μας. Σε ατομικό επίπεδο προσφέρει την ιδιωτική εμπειρία των αισθήσεων χωρίς απόσπαση της προσοχής προς τον ή τη σύντροφο, ενώ σε επίπεδο ζεύγους υποδεικνύει τους προτιμώμενους τρόπους αγγίγματος για τον καθένα συνεισφέροντας έτσι στη βελτίωση ης σεξουαλικής επικοινωνίας ανάμεσα στο ζευγάρι.