psychotherapies

 

Η εικόνα που σκιαγραφείται στο παραπάνω απόσπασμα, αντιπροσωπευτική της πλειοψηφίας της τότε επιστημονικής κοινότητας και προερχόμενη από αναγεννησιακές "ιατρικοθρησκευτικές" απόψεις σχετικά με τον αυνανισμό ενστάλαξε μέχρι και στις μέρες μας μια αντιδραστική, συντηρητική, ατεκμηρίωτη και κυρίως ψυχικά επιβλαβή ηθικοπλαστική στάση απέναντι στην καθ' όλα φυσιολογική σωματική και κυρίως ψυχική έκφραση του αυτοερωτισμού.

​

Να σημειωθεί εδώ ότι ο αυτοερωτισμός είναι θεωρητικά και κλινικά πολύ πιο ευρεία αλλά και αναπτυξιακά πιο πρώιμη έννοια του αυνανισμού με την κοινώς νοούμενη σημασία, της εξωτερικής δηλαδή διέγερσης της γεννετήσιας περιοχής. Πρόκειται για την κατάσταση, όπου μία εσωτερική διέγερση απαιτεί την προσθήκη και μίας εξωτερικής στο ίδιο σημείο εφαρμογής ακριβώς για να μειωθεί η ένταση της εσωτερικής διέγερσης. Κλασικό παράδειγμα αυτοερωτισμού αποτελεί το πιπίλισμα του δακτύλου από το βρέφος, μία συμπεριφορά βιολογικά άσκοπη αφού δεν παρέχει τροφή αλλά ψυχικά σημαίνουσα καθώς απαντά στην απαίτηση της στοματικής κοιλότητας για απόλαυση.  Εδώ ωστόσο για λόγους διάκρισης του αυνανισμού ως έκφραση αυτοϊκανοποίησης στην ενήλικη ζωή αλλά κυρίως για λόγους επικέντρωσης στη συχνά εκφρασμένη γονεϊκή προβληματική γύρω από το ζήτημα θα (περι-)ορίσουμε τον αυτοερωτισμό ως τον αυνανισμό της γεννετήσιας περιοχής, όπως παρατηρείται στην νηπιακή και πρώτη παιδική ηλικία.

​

Παράλληλα με τη βιολογική ανάπτυξη, ως αναγκαίας και εν πολλοίς ικανής συνθήκης, αναμένουμε με την είσοδο στη νηπιακή ηλικία ένα ενδιαφέρον ενασχόλησης του νηπίου με τη γεννητική του περιοχή υπό μορφή είτε μεμονωμένων αγγιγμάτων είτε μίας οργανωμένης επαναλαμβανόμενης αυνανιστικής συμπεριφοράς. Σε αυτό συμβάλλει η κατάκτηση ελέγχου του κυστικού σφιγκτήρα και η συνακόλουθη παύση της αυθόρμητης ενούρησης ως μέσου καταπράυνσης και ανακούφισης των ενστικτικών τοπικών ουρηθρικών-φαλλικών διεγέρσεων, που προκύπτουν στο πλαίσιο μίας φυσιολογικής ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Μην έχοντας ωστόσο την ωριμότητα της εφηβικής ή ενήλικης οργασμικής εκτόνωσης ο νηπιακός και παιδικός αυνανισμός οδηγείται συχνά σε ματαίωση και τότε η ανάγκη για ψυχική αποφόρτιση αναζητά διέξοδο σε συμβολικές δραστηριότητες, όπως συχνά διαφαίνεται στο παιδικό παιχνίδι, αλλά και σε εκδραματίσεις, όπως τα ξαφνικά επιθετικά ξεσπάσματα, οι παλινδρομήσεις της αυθόρμητης ενούρησης ή οι έντρομες νυχτερινές αφυπνίσεις. Σε τέτοιες στιγμές χρειάζεται η στηρικτική παρουσία του γονιού ως το πλέον σταθερό σημείο αναφοράς του κόσμου του παιδιού που παρεμβαίνοντας καθησυχαστικά επαναφέρει το παιδί σε επαφή με την εξωτερική του πραγματικότητα παρέχοντας κατ' αυτόν τον τρόπο το πλαίσιο για τη συναισθηματική ανακούφιση και την ψυχική αναδιοργάνωση που χρειάζεται.

 

Γίνεται αντιληπτό ότι η επιβολή απαγορεύσεων γύρω από αυνανιστικές συμπεριφορές από τους γονείς ουσιαστικά υπονομεύει την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη με τους όρους που περιγράφηκε παραπάνω. Το παιδί αδυνατεί να κατανοήσει την απαγόρευση και αναζητά εύλογες εξηγήσεις. Η άρνηση παροχής κάποιας εξήγησης ή κάποια "έντεχνη" αποφυγή της ερώτησης ενέχουν τον κίνδυνο να δημιουργήσουν ένα κενό εμπιστοσύνης προς τον μέχρι πρότινος αξιόπιστο ενήλικα φροντιστή αλλά και να οδηγήσουν το παιδί στην επινόηση μαγικών εξηγήσεων που στη φαντασία του να βγάζουν κάποιο νόημα. Ακόμη χειρότερα γίνονται τα πράγματα σε περιπτώσεις τιμωρίας του παιδιού είτε άμεσης (όπως με σωματικές τιμωρίες, με απειλή θείας τιμωρίας, με απειλές ευνουχισμού και με προειδοποιήσεις υπό κάποιο ψευδοεπιστημονικό πέπλο συνήθως περί κώφωσης, τύφλωσης ή τρέλας) είτε έμμεσης, όπου το παιδί αφήνεται να αντιλαμβάνεται τη θλίψη, την απογοήτευση αλλά και την αγανάκτηση και περιφρόνηση που προκαλεί στους γονείς του η συμπεριφορά του. Συνήθης βέβαια κατάληξη δεν είναι η αποχή του μικρού παιδιού από τον αυνανισμό αλλά μάλλον η επιτέλεσή του υπό συνθήκες άγχους, φόβου και ενοχών, του πλαισίου δηλαδή αιτιοπαθογένειας και συντήρησης των ψυχικών και/ή ψυχοσεξουαλικών διαταραχών που συχνά βρίσκουμε κατά την πορεία ενός ασθενούς σε θεραπευτικό πλαίσιο.

​

Ο μοναδικός πραγματικός λόγος γονεϊκής παρέμβασης στο θέμα του αυνανισμού είναι η δημόσια επιτέλεσή του, για λόγους ηθικής και αισθητικής κατά την κοινωνική σύμβαση, και πάλι όμως υπό προϋποθέσεις. Δεν χρειάζεται να αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα αλλά αντίθετα να προσαρμόζεται η γονεϊκή παρέμβαση στο επίπεδο μίας συνηθισμένης καθημερινής συμβουλευτικής με ήρεμο και υποστηρικτικό τρόπο προς το παιδί καθώς και με σεβασμό στην αξιοπρέπειά του, όπως ακριβώς θα συνέβαινε για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα, ώστε το παιδί να κατανοήσει ότι δεν πρόκειται για κάτι κακό αλλά ότι είναι κάτι που απλώς κάνουμε μόνοι μας και όχι μπροστά σε άλλους ακόμη κι αν αυτοί είναι οι ίδιοι οι γονείς ή τα αδέρφια μας. Περιπτωσιολογικά μόνον και υπό συνθήκες, ενδέχεται μία ξαφνική μεταστροφή και/ή μια παρατεταμένη χρονικά παραμονή σε ιδιαίτερα έντονη (καταναγκαστική) αυνανιστική δραστηριότητα να υποδεικνύει σε καταστάσεις μαζικού άγχους, σύγχυσης ή φόβου και στην ανάγκη του μικρού παιδιού να μειώσει κατ' αυτόν τον τρόπο και απουσία άλλων πιο προσαρμοστικών και ώριμων ψυχικών εργαλείων την ένταση που βιώνει. Οι γονείς που επισημαίνουν τέτοιες αλλαγές οφείλουν να ευαισθητοποιούνται ώστε να προλαμβάνονται ενδεχόμενοι τραυματισμοί στη γεννητική περιοχή αλλά και για να διερευνώνται τόσο οι ενδοψυχικές όσο και οι ενδο-οικογενειακές αλλά και οι εξωτερικές συνθήκες που αφορούν στην αυξημένη εν λόγω δραστηριότητα, σε συνεργασία με έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

​

Συνήθως ο αυνανισμός της νηπιακής και παιδικής ηλικίας είναι ένα φαινόμενο παροδικό και εάν δεν δοθεί περισσότερη σημασία απ' όση αξίζει με βάση τα παραπάνω, το πιθανότερο είναι να μειωθεί σε συχνότητα σταδιακά από μόνος του ή και να πάψει εντελώς μετά την ηλικία των 7 ετών και τουλάχιστον μέχρι την εφηβεία. Εκεί πλέον επανεμφανίζεται εν μέσω των μαζικών ορμονικών αλλαγών της ηλικίας συνήθως με μεγαλύτερη συχνότητα αλλά και στοχευμένος προς τον οργασμό και τη λήψη ευχαρίστησης (η υποκείμενη ψυχοσεξουαλικότητα της εφηβείας είναι πολύ εκτενής για να ενταχθεί εδώ, οπότε θα αναπτυχθεί σε ξεχωριστό άρθρο). Ο νηπιακός και παιδικός αυνανισμός πρόκειται για σωματικό κατευνασμό της φαντασίωσης και της συνοδής ψυχικής έντασης και εξυπηρετεί στην αναδιοργάνωση ενδοβλημένων, εσωτερικευμένων σχέσεων του παιδιού με το περιβάλλον παρέχοντας έναν τρόπο ψυχικής συγκρότησης ως προς τις συγκινήσεις, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις φαντασιώσεις του. Η αναδυόμενη σεξουαλικότητα γεννάται και εκτονώνεται τοπικά και δεν σχετίζεται με τη σεξουαλικότητα της εφηβικής ή της ενήλικης αυτοϊκανοποίησης, όπου η οργασμική πια αυνανιστική εκτόνωση αποτελεί συνιστώσα μίας ενιαίας σεξουαλικής συμπεριφοράς, η φαντασιωσική λειτουργία της οποίας συγκροτείται πάνω σε επιλογές προσώπων, σεναρίων και εικόνων.