psychotherapies

​

Κατ' αρχήν έρχεται μία φορά το χρόνο κερδίζοντας έτσι την προσμονή των μοναδικών στιγμών στη ζωή των παιδιών, όπως τα γενέθλια ή η γιορτή τους. Επιπλέον, όχι απλώς εγκρίνεται αλλά συνήθως συστήνεται από τους ίδιους τους γονείς ενώ φίλοι και ξαδέρφια αλλά και δάσκαλοι και άλλοι "μεγάλοι" βρίσκονται στο ίδιο κλίμα. Σε συνδυασμό με οποιαδήποτε από τα "απτά" αποδεικτικά στοιχεία, που τον περιβάλλουν, ότι δηλαδή τα κανάλια στην τηλεόραση μιλούν γι'αυτόν, ότι γίνεται αποδέκτης ή και απαντά στο γράμμα που του στέλνουν τα παιδιά κάθε χρόνο, ότι φέρνει το σωστό δώρο ή τέλος πάντων κάποια παραλλαγή του με μια πειστική εξήγηση για αυτό και ότι τιμά το γλύκισμα και το γάλα που του αφήσαμε αποβραδίς για την επίσκεψή του, γίνεται μία από τις πλέον αγαπημένες παιδικές μορφές. Μάλλον και πιο πραγματικός από εκείνον τον θείο που έστειλε μια φορά ένα δώρο και τηλεφώνησε να ρωτήσει αν άρεσε στο παιδί και πως τα πάει στο σχολείο. 

 

Ανάλογα με το πως νοιώθει ο κάθε γονιός για τα Χριστούγεννα, από τη σημασία που έχει το πνεύμα των ημερών και από τις παραδόσεις με τις οποίες ο ίδιος έχει μεγαλώσει, αποφασίζει το εάν και για πόσο θα στηρίξει και όλη αυτήν την ιστορία με τον Άη Βασίλη, με τον τρόπο τουλάχιστον που προβάλλεται σήμερα. 

 

Οι βασικές γραμμές της κριτικής απέναντι στην ιδέα περί Άη Βασίλη συνοψίζονται στο ότι πρόκειται για μία σειρά από κατά συνθήκη ψεύδη που πρέπει να αναπαράγονται χωρίς όμως να εξυπηρετούν κάποιο ανώτερο σκοπό για το "καλό" των παιδιών ή να τα ευαισθητοποιούν για παιδαγωγικούς λόγους, ότι υπονομεύεται ο υγιής σκεπτικισμός των παιδιών καθώς υπό τη γονεϊκή αυθεντία συντάσσονται με παραλογισμούς, ότι υπάρχει ο κίνδυνος να εσωτερικευθεί ένα σύστημα ανταμοιβής ευκαιριακό, που το θυμούνται κάθε Χριστούγεννα μόνο και μόνο για το δώρο και βεβαίως ότι η όλη ιδέα έχει μετεξελιχθεί σε μία μαζική μηχανή άκριτου καταναλωτισμού που προβάλλεται την περίοδο των εορτών καλύπτοντας τις πιο ουσιαστικές πτυχές τους.  Προς "υπεράσπιση" του αγίου προτάσσονται επιχειρήματα, όπως ότι υπάρχουν πλείστες όσες άλλες περιστάσεις που αφήνουμε τα παιδιά μας να πιστεύουν σε φανταστικούς χαρακτήρες με υπερφυσικά χαρακτηριστικά (παραμύθια, κινούμενα σχέδια, Ελληνική μυθολογία, παλαιά διαθήκη), ότι πρόκειται για πολιτισμική παράδοση που μεταφέρεται διαγενεακά όπως άλλωστε τόσες άλλες, ότι συν τω χρόνω και την ηλικία το κάθε παιδί τελικά θα το εξορθολογίσει, ότι επιτελεί έναν διαπαιδαγωγικό ρόλο περί ορίων, πειθαρχίας και διάκρισης καλού και κακού (αν και στο τέλος μάλλον όλα παίρνουν δώρα) και ότι μέσα στην ούτως ή άλλως έντονα καταναλωτική κοινωνία δεν είναι τελικά αυτό που θα κάνει τη σημαντική διαφορά.

 

Μπορεί κανείς να βρει πολλά επιχειρήματα και για τις δύο πλευρές και με όποια τελικά κι αν συνταχθεί εύλογη θα είναι. Το ζήτημα που ουσιαστικά τίθεται αναφορικά με τα παιδιά δεν άπτεται κάποιας λογικής απόδειξης για το εάν τελικά είναι έτσι ή αλλιώς όσο της εξελικτικής αξίας να περάσουν από αυτό το βίωμα, το οποίο μεγαλώνοντας θα εκλογικεύσουν μεν νοητικά, θα εσωτερικεύσουν δε συναισθηματικά.

Οι γονείς που ανατρέφουν σωστά τα παιδιά τους οφείλουν εκτός από την απεριόριστη αγάπη τους να τα καθοδηγούν σταδιακά μέσω μίας οριοθετημένης ανατροφής και στη σκληρή πραγματικότητα του κόσμου μας. Στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά βιώνουν για τους γονείς τους και "καλά" αλλά και "κακά" συναισθήματα, τα οποία ενδοβάλλουν και απομονώνουν ψυχικά ώστε να διατηρήσουν την απαραίτητη για την ηλικία εξιδανικευμένη εικόνα για τους γονείς τους, που ακόμη τόσο χρειάζονται. Με το να πιστεύουν ότι υπάρχει κάποιος που τα καταλαβαίνει, που να ξέρει τι θέλουν και να μπορεί αυτό να το ικανοποιήσει με έναν "μαγικό τρόπο" ουσιαστικά προβάλλουν τα "επιζώντα" τμήματα αυτής της γονεϊκής εξιδανίκευσης πάνω σε ένα πρόσωπο αμόλυντο από τα όρια και τους όρους που βάζουν (ορθά) οι γονείς. Οι γονείς λοιπόν που ένθερμα στηρίζουν αυτήν την παιδική πίστη χρεώνονται και μέρος αυτής της εξιδανίκευσης προς τον Άη Βασίλη ως αντιδάνειο της εξιδανίκευσης προς τους ίδιους, που όμως συχνά ματαιώνεται στο βωμό της σωστής ανατροφής.

 

Το παιδί που πιστεύει ότι παίρνει δώρο από τον Άη Βασίλη αισθάνεται τελικά καλά με τον εαυτό του έχοντας ταυτοποιηθεί ως ένα από τα καλά παιδιά αφού πραγματώνεται η υπόσχεση ότι δώρο από τον άγιο παίρνουν μόνον αυτά. Επιπλέον, η όλη ιδέα περί Άη Βασίλη συνάδει με το εξελικτικό στάδιο της "μαγικής σκέψης" των παιδιών, όπου τα πράγματα συνδέονται με τρόπους πέραν της λογικής. Απλώς υπάρχουν ή συμβαίνουν και αυτό δεν είναι μαγεία αλλά η ουσία του να είσαι παιδί και εκτός από τον Άη Βασίλη το βρίσκουμε σε πολλές άλλες παιδικές εκφάνσεις που επιτελούν πολλαπλές λειτουργίες στη νοητική και κυρίως συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, όπως στην ύπαρξη του "φανταστικού φίλου", στο αγαπημένο λούτρινο που δεν αφήνει ούτε στον ύπνο του και κυρίως στο καθημερινό παιχνίδι και το φαντασιακό χώρο που αυτό διαμορφώνει για να πραγματοποιηθεί.

 

Και τελικά πότε παύει να υπάρχει ο Άη βασίλης;

 

Πολλοί γονείς ανησυχούν για τη ματαίωση που θα βιώσουν τα παιδιά τους όταν τους αποκαλύψουν το "μυστικό". Πρόκειται για έναν φόβο ότι υπονομεύεται η εμπιστοσύνη των παιδιών καθώς εκτίθενται στο ψέμα που οι ίδιοι έχουν καλλιεργήσει τα προηγούμενα χρόνια αλλά και για μία ασυνείδητη προβολή ότι μαζί με τον Άη Βασίλη θα χαθεί και εκείνο το σημείο ταύτισης καλού Άη Βασίλη - καλού γονιού. Τα παιδιά είναι ψυχικά αρκετά ανθεκτικά σε τέτοιες αποκαλύψεις δεδομένου ότι τηρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Κατ' αρχήν ότι είναι σε ηλικία τέτοια που να έχουν από μόνα τους ξεκινήσει να εξορθολογίζουν τον περιβάλλοντα κόσμο (συνήθως μετά τα 7 ή 8 και υπό την επιρροή κάποιων "καλοθελητών" μεγαλύτερων αδελφών ή άλλων αρχίζουν να αναρωτιώνται για τέτοια πράγματα), ότι μπορούν να κατανοήσουν ότι η διάσταση του μύθου γύρω από τον Άη Βασίλη δεν συνεπάγεται και την κατάργησή του πόσο μάλλον του πνεύματος των Χριστουγέννων και φυσικά των συνοδών δώρων, καθώς και ότι οι γονείς είναι οι ίδιοι αρκετά ώριμοι να στηρίζουν αυτήν τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ορίων και ανατροφής από τη μία και να καλύπτουν την ανάγκη των παιδιών για αγάπη, θαλπωρή, κατανόηση και αποδοχή από την άλλη, ώστε να πάρουν σταδιακά τη "ρεβάνς" από τον Άη Βασίλη για αυτά που τους πρόσφερε όταν ήταν μικρότερα.

 

Υπό μία έννοια ευτυχώς που ο Άη βασίλης δεν υπάρχει. Έτσι μπορεί να εξιδανικεύεται ως αγνός συμβολισμός της γονεϊκής αγάπης και οικογενειακής ζεστασιάς. Η ανάγκη του παιδιού της όποιας ηλικίας για αυτά θα είναι πάντοτε εκεί και θα συνοψίζεται στο δώρο είτε αυτό έρχεται από τον Άη Βασίλη είτε από τους γονείς.