psychotherapies

​

Οι συνεχείς βελτιώσεις των ογκολογικών παρεμβάσεων έχουν ως αποτέλεσμα το αυξημένο προσδόκιμο ζωής, με κάποιους τύπους καρκίνου να μετατρέπονται ουσιαστικά από οξείες σε χρόνιες νόσους. Η νόσος ωστόσο, από τη διάγνωση μέχρι τις θεραπείες της, έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των συντρόφων τους, καθώς μεταξύ άλλων επιβαρύνεται και η ικανότητα διατήρησης της σεξουαλικής σχέσης. Οι σχετικές μελέτες προσδιορίζουν τις σεξουαλικές διαταραχές που οφείλονται σε ογκολογικές θεραπείες σε ένα ποσοστό της τάξης του 35% - 50%, ποσοστό επαυξημένο σε γυναικολογικούς και ουρολογικούς καρκίνους, που φτάνει στο 100% σε περιπτώσεις, όπως της ορμονικής θεραπείας σε όργανα του γεννητικού/πυελικού εδάφους.​ Με την κυρίως ανησυχία -αναμενόμενα και δικαιολογημένα- να στρέφεται γύρω από την ίδια την επιβίωση και το προσδόκιμο ζωής μετά τις ιατρικές θεραπείες, αγνοούνται ή δεν καλύπτονται επαρκώς ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα ζωής πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από αυτές τις παρεμβάσεις. Το συνοδό άγχος και η κατάθλιψη καθώς και η δυσκολία ή το ταμπού του ζεύγους ασθενούς/συντρόφου να το θέσουν σε κάποια προτεραιότητα μαζί και με την απροθυμία των ιατρών να θίξουν ιδία πρωτοβουλία θέματα σεξουαλικότητας και συναισθημάτων, διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο πλαίσιο αναφοράς της σεξουαλικής λειτουργίας των ογκολογικών ασθενών, που συχνά αναφέρουν αφενός ότι αισθάνονται συστολή να ρωτήσουν μήπως ακουστεί παράταιρο μέσα στη βαρύτητα των άλλων θεμάτων, αφετέρου όμως ότι θα ήθελαν να έχουν ενημερωθεί τόσο για τυχόν αναμενόμενες σεξουαλικές δυσλειτουργίες όσο και για τη θεραπευτική τους αντιμετώπιση.

​​

Οργασμός / Εκσπερμάτιση. Για τους περισσότερους άνδρες οργασμός και εκσπερμάτιση βιώνονται ως ένα και το αυτό, κάτι που προκαλεί σύγχυση σε περιπτώσεις καρκίνων και ακτινοθεραπείας σε πυελικά όργανα (προστάτη ή κύστη), οπότε και συχνά παύει η εκσπερμάτιση χωρίς ωστόσο απώλεια της οργασμικής αίσθησης, αν και κάποιες φορές είναι επίπονη ή συνοδεύεται με απώλεια ούρων. "Ξηρός οργασμός", όπως επίσης λέγεται (χωρίς εκσπερμάτιση δηλαδή), καθώς και ανάδρομη εκσπερμάτιση (όταν το σπέρμα χάνεται μέσα στην κύστη αλλά με καλή οργασμική αίσθηση) παρατηρούνται σε περιπτώσεις χειρουργείων για καρκίνο των όρχεων. Ακόμη όμως κι αν δεν έχει διαταραχθεί η λειτουργία του οργασμού καθαυτή, μία στυτική δυσλειτουργία, όπως περιγράφηκε παραπάνω, είναι στο δια ταύτα το ίδιο. Για τις γυναίκες συχνά υπάρχει εξαρχής η εσφαλμένη -και προερχόμενη από τον ανδρικό κόσμο- πεποίθηση ότι έχουν οργασμό κατά τη διείσδυση, στην πραγματικότητα όχι κάτι σύνηθες. Οι γυναίκες χρειάζονται χρόνο και ποικιλία ερεθισμών και διέγερσης μέχρι να κλιμακώσουν σε οργασμό -ή ακόμη και σε οργασμούς- και η έλλειψη τέτοιων συνθηκών συχνά προκαλεί πόνο, που τελικά δεν επιτρέπει την οργασμική αίσθηση, όπως συμβαίνει και στις περιπτώσεις καρκίνων στη γεννητική/πυελική περιοχή. Ο οργασμός απαιτεί καλή εννεύρωση και καλή νευροδιαβιβαστική ισορροπία και τα περισσότερα τελικά προβλήματα στη λειτουργία του είναι φαρμακογενή και κυρίως οφειλόμενα στα αντικαταθλιπτικά, τα οποία άλλωστε δεν σπανίζουν στους καρκινοπαθείς ασθενείς.

​

​Ογκοσεξολογία. Συνιστά, όπως είδαμε, πεδίο τομής όμορων ειδικοτήτων με κοινό παρονομαστή τον καρκίνο και τις επιπτώσεις του στη σεξουαλικότητα. Κάθε ένας καρκίνος καθώς και κάθε μία ογκολογική θεραπεία έχει τις ιδιαίτερες επιπτώσεις στη σεξουαλικότητα των ασθενών και των συντρόφων τους, ωστόσο μια αναλυτική παράθεση θα ξεπερνούσε τα όρια και τους σκοπούς του παρόντος. Μοιράζοντας ωστόσο την προσοχή μας στους τρεις μείζονες άξονες, της σεξουαλικής λειτουργίας, της σεξουαλικής ταυτότητας και της σεξουαλικής σχέσης, στοιχεία των οποίων περιγράφονται παραπάνω, διακρίνουμε τις ακόλουθες -πρωτεύουσες αλλά όχι μοναδικές- ογκοσεξολογικές στρατηγικές:

​

• ευαισθητοποίηση στη διαφοροποίηση των φύλων ως προς την επιθυμία και την αίσθηση της ταυτότητας,

• διερεύνηση και αναδόμηση των σεξουαλικών ρόλων και των σεξουαλικών μοτίβων προ της νόσου,

• επένδυση στη συντροφική εγγύτητα με αυτο-αποκάλυψη και αναφορικά με τον συναισθηματικό δεσμό, τις κοινές αξίες και τα όνειρα,

• ενθάρρυνση της σωματικής στοργής με κράτημα χεριών, αγκαλιά, φιλιά και γενικά φυσική επαφή,

• διεύρυνση της μη διεισδυτικής σεξουαλικότητας με σεξουαλικό μασάζ, χάιδεμα γεννητικών περιοχών, αμοιβαίο αυνανισμό, στοματικό σεξ και σεξουαλικά παιχνίδια,

• αναπλαισίωση της διείσδυσης με ανάπτυξη νέων ερογόνων ζωνών και σεξουαλικών πρακτικών, συνεπικουρούμενη όπου χρειάζεται με φάρμακα ή άλλα σκευάσματα,

• προσαρμογή του χρόνου και των δραστηριοτήτων στις δυνατότητες του ασθενούς -αλλά και του συντρόφου- ως προς την κόπωση,

• εξισορρόπηση μεταξύ της ικανοποίησης και του πόνου με εκμάθηση στάσεων, αναπροσαρμογή σεναρίων και ενημερωμένη φαρμακευτική αγωγή,

• πειραματισμό με χρήση σεξουαλικών εργαλείων και παιχνιδιών είτε ως βοηθήματα στην επιθυμία/διέγερση είτε ως υποκατάστατα στη λειτουργικότητα,

• συζήτηση για την έκθεση και τη ντροπή στις περιπτώσεις κολοστομίας και/ή ακράτειας αλλά και πρακτική διαχείριση με διατροφική προετοιμασία και συγχρονισμό, και

• ενημέρωση για τις φαρμακευτικές αγωγές και τις παρενέργειές τους, συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών και των μείζονων αναλγητικών που δίδονται στη νόσο.

​

Η προσθήκη ​αισθητηριακού εστιασμού (βραχύχρονη ημιδομημένη σεξολογική παρέμβαση) καθώς και πειραματισμού προσαρμοσμένων στο εκάστοτε ογκοσεξολογικό θεραπευτικό αίτημα σε ένα ευρύτερο ψυχοογκολογικό πλαίσιο (ψυχοθεραπείας και/ή θεραπείας ζεύγους και ιατρικής ενημέρωσης) μπορεί να εξυπηρετήσει τις αναφερόμενες στρατηγικές. Κατά ανάλογο τρόπο που η ψυχοθεραπεία αποτελεί μία μοναδική συνθήκη συνάντησης ανθρώπων και εξελίσσεται κατά μοναδικό και αυθεντικό τρόπο, έτσι και στην ογκοσεξολογία κάθε ασθενής, κάθε σύντροφος και κάθε ζευγάρι που προκύπτει από αυτή τη συνάντηση αποτελεί μία μοναδικότητα και ως τέτοια οφείλει να γίνεται κατανοητή και προσεγγίσιμη.

​​