info@psychotherapies.gr (+30) 210 36 48 074
Νικόλαος Δ. Αλεξανδράκος Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Επικοινωνία και άλλες Πληροφορίες
Συχνές Ερωτήσεις
Freud vs. Skinner
P. Gamlen, The Guardian
Πότε να απευθυνθώ σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας;
Μεγαλώνουμε συζητώντας τα θέματα που μας απασχολούν με τους οικείους μας είτε αυτοί είναι οι γονείς μας, τα αδέρφια μας και άλλοι στενοί συγγενείς είτε - και από μια ηλικία και μετά συνήθως έτσι είναι - οι φίλοι και οι σύντροφοί μας. Στις πιο πολλές περιπτώσεις κάτι τέτοιο είναι αρκετό ώστε να μοιραστούμε τους προβληματισμούς μας, να βοηθηθούμε με μία επιλογή μας και εν τέλει να επικοινωνήσουμε τον ψυχισμό μας.
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο προβληματισμός και η ανασφάλεια παραμένουν, περιπτώσεις όπου υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι κάτι λείπει από τη ζωή ή ότι κάτι δεν πάει καλά, περιπτώσεις όπου κυριαρχούν καθημερινά αρνητικά αισθήματα (π.χ. φόβος, λύπη, θυμός, ενοχές, ντροπή) και περιπτώσεις που εμφανίζεται ή συντηρείται αδικαιολόγητα έντονο άγχος ενώ μπορεί να παρουσιαστεί και πιο ειδική συμπτωματολογία (π.χ. κρίσεις πανικού, φοβίες, επίμονες σκέψεις ή συμπεριφορές, απόγνωση) με έκπτωση της λειτουργικότητας στην καθημερινότητά μας (διατάραξη σχέσεων, εργασιακά προβλήματα, απομόνωση).
Το πρώτο βήμα εν τούτοις είναι να απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας και να αποφύγετε τις "αυτο-διαγνώσεις" μέσω του διαδικτύου ή πληροφοριών από φίλους "που ήξεραν κάποιον που το είχε αυτό", καθώς η κλινική διάγνωση είναι διαδικασία σύνθετη και εξατομικευμένη.
Τι είναι ο κάθε ειδικός ψυχικής υγείας και σε ποιον να πάω;
Οι τίτλοι του "ψυχιάτρου", του "παιδοψυχιάτρου" και του "ψυχολόγου" είναι επαγγέλματα κατοχυρωμένα με αντίστοιχη άδεια άσκησης και νομικά προστατευμένα για αντιποίηση. Οι ψυχίατροι και οι παιδοψυχίατροι είναι απόφοιτοι σχολών ΑΕΙ Ιατρικής ειδικευμένοι στην ψυχιατρική και την παιδοψυχιατρική αντίστοιχα. Οι ψυχολόγοι είναι απόφοιτοι σχολών ΑΕΙ Ψυχολογίας, συνήθως - αλλά όχι απαραίτητα - μετεκπαιδευμένοι σε κάποιο επιμέρους επιστημονικό πεδίο (π.χ. "Κλινική Σεξολογία", "Νευροψυχολογία" κ.ο.κ.), χωρίς όμως αυτά να συνιστούν ξεχωριστή ή αναγνωρισμένη άδεια άσκησης επαγγέλματος αλλά είναι δηλωτικά της εξειδίκευσης και του στενότερου κλινικού πεδίου ενασχόλησης του κάθε ψυχολόγου.
Επιπλέον, ο ψυχίατρος, ο παιδοψυχίατρος ή ο ψυχολόγος με ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση υπογράφει και ως ψυχοθεραπευτής ή ανάλογα με το είδος της ψυχοθεραπευτικής του εκπαίδευσης ως ψυχαναλυτικός, γνωσιακός, συστημικός θεραπευτής, κτλ. δηλώνοντας ουσιαστικά τον τρόπο, με τον οποίο δουλεύει κλινικά. Το σύνηθες αλλά και νομότυπο είναι κάποιος να υπογράφει μόνον το επάγγελμά του ή και την τυχόν ψυχοθεραπευτική του ιδιότητα, π.χ. "Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής".
Καλό είναι ο ενδιαφερόμενος να αναζητά επαγγελματίες ψυχικής υγείας με πιστοποιήσεις σε κάθε επίπεδο, ήτοι να είναι απόφοιτοι σχολών ΑΕΙ και να κατέχουν τη σχετική άδεια άσκησης επαγγέλματος από το κράτος, να έχουν ακολουθήσει κάποια ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση, να έχουν υποβληθεί οι ίδιοι σε ψυχοθεραπεία και να έχουν κάποια χρόνια ψυχοθεραπευτικής δουλειάς υπό εποπτεία. Επιπλέον πιστοποιήσεις από θεσμικούς φορείς του εξωτερικού καθώς και συμμετοχές σε επιστημονικές εταιρείες και συλλόγους είναι ενδεικτικές επιστημονικής ανέλιξης, επαγγελματικής επάρκειας και αναγνωρισιμότητας και συνεπώς επιθυμητές.
Να πάρω φάρμακα ή να κάνω ψυχοθεραπεία;
Τα σύγχρονα ψυχοφάρμακα είναι στην πλειοψηφία τους σκευάσματα με εκλεκτικές δραστικές ουσίες και λιγοστές παρενέργειες που απευθύνονται στο σύμπτωμα με επάρκεια διασφαλίζοντας καλή λειτουργικότητα και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Τα φάρμακα ωστόσο δεν απευθύνονται στην υποκείμενη ψυχολογική κατάσταση απ' όπου προέρχεται το σύμπτωμα και η διακοπή τους αφήνει ανοιχτή την περίπτωση υποτροπής του.
Η ψυχοθεραπεία αφορά στη συνολική διαχείριση της ψυχολογίας, συμπεριλαμβανομένης συνήθως και της εκάστοτε συμπτωματολογίας. Απώτερος στόχος είναι να κατασταθεί συνειδητά διαχειρίσιμη η ενδοψυχική σύγκρουση που παράγει το σύμπτωμα προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ή και να παύσει καθώς και να περιοριστεί η εν δυνάμει υποτροπή του. Πρόκειται για βραδεία διαδικασία και η αποτελεσματικότητά της κρίνεται από πολλούς παράγοντες, που θα σας εκθέσει ο ψυχοθεραπευτής σας.
Ως επαγγελματίας ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής είμαι εκπαιδευμένος να κατανοήσω και να διαφοροδιαγνώσω την αιτιοπαθογένεια και να συστήσω την ενδεδειγμένη θεραπευτική προσέγγιση είτε πρόκειται για ψυχοθεραπεία είτε παραπομπή για συνταγογράφηση ή περαιτέρω αξιολόγηση σε όμορη ιατρική ή και άλλη ειδικότητα είτε κάποιο συνδυασμό αυτών.
Ξεκίνησα ψυχοθεραπεία. Κάνω μια "καλή" θεραπεία;
Καμία θεραπεία δεν αντανακλά εξιδανικευμένα την "τελειότητα" της θεωρίας από την οποία απορρέει και δεν είναι απαλλαγμένη από προβλήματα. Κανείς ψυχοθεραπευτής δεν είναι επίσης τέλειος. Ακόμη και για τους καλά εκπαιδευμένους και έμπειρους ψυχοθεραπευτές υπάρχουν πτυχές του εσωτερικού τους κόσμου άγνωστες και τμήματα του ψυχισμού τους αθεράπευτα.
Η πεποίθηση ότι η θεραπεία είναι καλή όταν κάνει τον θεραπευόμενο να αισθάνεται καλά ή όταν είναι σαφώς προσδιορισμένη και κυλάει ομαλά χωρίς δυσκολίες, δεύτερες σκέψεις και αναζητήσεις είναι εσφαλμένη. Μοιάζει με την πεποίθηση που ορίζει ως καλό εκείνο το γάμο όπου όλα πάντοτε οφείλουν να είναι καλά χωρίς προβλήματα. Αντιθέτως, βασικό συστατικό σε έναν καλό γάμο και γενικά σε μία καλή σχέση είναι η ικανότητα να εντοπίζονται και να επιλύονται τα προβλήματα όταν αυτά προκύπτουν.
Η ψυχοθεραπεία στον πυρήνα της δεν είναι παρά σχέση μεταξύ ανθρώπων και ως τέτοια ούτε μπορεί αλλά ούτε και οφείλει να είναι τέλεια. Αντίθετα, αθροίζει όλες τις εμπειρίες εξωτερικές και εσωτερικές, συνειδητές και ασυνείδητες, που προκύπτουν από την ίδια την "ατελή" ψυχοθεραπευτική σχέση. Ως διαδικασία υπόκειται σε σφάλματα και προκλήσεις, απελευθερώνει αισθήματα (ενίοτε ακραία, ποτέ όμως αναίτια) και μπορεί να οδηγήσει σε περιοχές ξένες και ανεξερεύνητες. Συνήθως με θετικό αποτέλεσμα.
Από μία ψυχοθεραπεία δεν προσδοκούμε παρά να είναι "επαρκώς καλή*" ώστε να είναι και αποτελεσματική!
* Πρόκειται για παραλλαγή στην έννοια της "επαρκώς καλής μητέρας" (good enough mother), που εισηγήθηκε ο παιδίατρος και ψυχαναλυτής D. Winnicott (1958). O σημαίνων ρόλος μίας επαρκώς καλής μητέρας είναι να προσαρμόζεται στο βρέφος προσδίδοντάς του ένα αίσθημα ελέγχου και "παντοδυναμίας" καθιστώντας έτσι δυνατή τη σύνδεση μεταξύ τους και διαμορφώνοντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον ("holding environment") που θα επιτρέψει τελικά στο βρέφος να μεταβεί με τους δικούς του ρυθμούς σε μια πιο αυτόνομη θέση.
Προστατεύομαι όταν "εκθέτω" τη ζωή μου και τη ζωή άλλων;
Η ίδια η δημιουργία και ύπαρξη της θεραπευτικής σχέσης προϋποθέτει τόσο την ψυχική και συναισθηματική επένδυση στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία όσο και την εμπιστοσύνη προς τον ψυχοθεραπευτή. Υπό αυτήν την έννοια το ιδιωτικό απόρρητο στην ψυχοθεραπεία είναι τόσο ηθικά και δεοντολογικά όσο και ουσιαστικά αυτονόητο από τη στιγμή της προσέλευσης του θεραπευόμενου στο γραφείο του ειδικού ψυχικής υγείας.
Πέραν όμως αυτού, ο νόμιμα αδειοδοτημένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας υπάγεται στις επαγγελματικές κατηγορίες περί προστασίας του ιδιωτικού απορρήτου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 371 §1 και §2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ειδικά για τους ψυχολόγους η υπαγωγή τους σε αυτό ορίζεται ρητά στη σχετική νομοθεσία (Ν.991/1979, Ν.2646/1998). Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 40 του νόμου 4509/2017, οι ψυχολόγοι δεν εγκαλούνται και δεν ενάγονται για γνώμη που διατύπωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, εκτός αν ενήργησαν με δόλο ή παραβίασαν το απόρρητο των πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν σε γνώση τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Ειδικές συνθήκες άρσης του απορρήτου αναφέρονται ως επί το πλείστον σε περιπτώσεις:
- εκπλήρωσης νομικού ή ηθικού καθήκοντος (π.χ. βάσιμη υπόνοια ότι απειλείται η ζωή ή η υγεία του θεραπευόμενου ή τρίτων ή για προστασία δημοσίου ή άλλου έννομου συμφέροντος)
- εκτέλεσης σχετικής εισαγγελικής εντολής (π.χ. κλήση του επαγγελματία ψυχικής υγείας για ένορκη κατάθεση σε δικαστήριο σχετικά με θεραπευόμενό του)
- διασφάλισης του θεραπευτικού συμφέροντος (π.χ. συζήτηση του περιστατικού σε ομάδα εποπτείας συναδέλφων με διαφύλαξη του απορρήτου της ταυτότητας του θεραπευόμενου)
- έγγραφης συναίνεσης του θεραπευόμενου (π.χ. για δημοσίευση του περιστατικού σε επιστημονικό περιοδικό με διαφύλαξη του απορρήτου της ταυτότητας του θεραπευόμενου)
Ως επαγγελματίας ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής έχω την υποχρέωση να σας ενημερώσω αναλυτικά για τις παραμέτρους που αφορούν στο απόρρητο των προσωπικών σας στοιχείων ως αναπόσπαστο μέρος του θεραπευτικού σας "συμβολαίου" μαζί μου.